پهنه بندی مناطق همگن تبخیر و تعرق با روش های wardو pca و gis (مطالعه موردی:استان های آذربایجان شرقی ، غربی و اردبیل)

پهنه بندی و شناخت مناطق همگن از نقطه نظر متغیرهای اقلیمی و هیدرولوژیکی یکی از نیازهای اولیه در برنامه ریزی بهینه منابع آب در جهت توسعه اطلاعات نقطه ای به اطلاعات ناحیه ای می باشد. تبخیر و تعرق مهم ترین عامل پایه جهت تعیین نیاز آبی محصولات و همینطور عامل مهمی در تعیین وضعیت اقلیمی مناطق در ارتباط با معادلات بیلان منطقه ای است. در این تحقیق با استفاده از داده های اقلیمی 22 ایستگاه سینوپتیک و کلیماتولوژی، تبخیر و تعرق میانگین برای هر ایستگاه با بکارگیری روش فائو پنمن مانتیث تعیین گردید، سپس با استفاده از روش تحلیل مولفه های اصلی (pca) و روش ward، مناطق همگن از نظر تبخیر و تعرق تعیین و با روش s-statistics تست همگنی براساس داده های تبخیر و تعرق انجام شد. همین طور برای تحلیل دقیق تر اقلیم منطقه مورد مطالعه و پهنه بندی آن از نظر پتانسیل کشت دیم منطقه، آمار ماهانه بارش و نسبت بارش بر تبخیر و تعرق در ایستگاه های مذکور تعیین و پهنه بندی با دو روش فوق انجام گرفت. درنهایت براساس ضرایب عامل های مولفه های اصلی، پهنه ها در محیط arcgis نمایش داده شد. نتایج پهنه بندی با روش تجزیه به مولفه های اصلی نشان داد که پهنه های حاصل از داده های تبخیر و تعرق، بارش و نسبت بارش بر تبخیر و تعرق نسبتاً کوچک بوده و در هر خوشه تعداد ایستگاه های کمتری قرار گرفتند. این روش به لحاظ ماهیت خود فضای داده ها را روی محورهای اصلی تصویر نموده و ساختار واقعی فضا را نشان می دهد هرچند از نقطه نظر گسترش اطلاعات براساس خوشه های همگن، روش سلسله مراتبی بر خوشه بندی واقعی ارجحیت دارد. با انجام تست chi-square بین واریانس های بدست آمده برای خوشه ها معنی داری اختلاف بین واریانس ها برای پارامتر تبخیر و تعرق و بارش در روش ward حاصل شد و واریانس به عنوان عامل تفکیک پهنه ها معرفی گردید، همچنین در مورد پارامتر نسبت بارش بر تبخیر و تعرق با انجام f-test بین میانگین انحراف معیار پهنه ها در روش ward، به معنی داری اختلاف بین آن ها رسیده و در نتیجه در خصوص کیفیت تفکیک پهنه ها روش مذکور نتایج بهتری نشان داد.